دکتر سید حسن مرتضوی

معیارهای تشخیص اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) در نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) شامل مجموعه‌ای از علائم و ویژگی‌ها است که باید در یک دوره زمانی خاص مشاهده شود. برای تشخیص ADHD، حداقل 6 ماه باید از این علائم بگذرد و این علائم باید بر عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی فرد تأثیر بگذارند . به طور کلی به سه زیرگروه تقسیم می‌شود: نوع کم‌توجهی، نوع بیش‌فعالی-تکانشی و نوع ترکیبی.

 معیارهای کلی :ADHD
برای تشخیص ADHD، فرد باید حداقل 6 مورد از علائم زیر را داشته باشد (به طور جداگانه برای هر دو دسته کم‌توجهی و بیش‌فعالی-تکانشی):

کم‌توجهی (برای نوع کم‌توجهی و ترکیبی):
- اشتباهات بی‌دقتی: فرد در انجام کارها دقت لازم را ندارد و دچار اشتباهات بی‌دقتی می‌شود.
- عدم تمرکز: فرد در تمرکز روی جزئیات یا پیگیری وظایف مشکل دارد.
- فراموشی در کارهای روزمره: فرد در یادآوری کارهای روزانه مانند وظایف مدرسه یا کارهای خانگی مشکل دارد.
- عدم توجه به دستورالعمل‌ها: فرد ممکن است دستورات را نادیده بگیرد یا نیمه‌تمام بگذارد.
- مشکل در سازماندهی کارها: فرد در مدیریت و سازماندهی فعالیت‌ها دچار مشکل است.
- کسل شدن یا بی‌علاقه بودن: فرد به راحتی از فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز دارند، بی‌علاقه می‌شود.

بیش‌فعالی و تکانشی (برای نوع بیش‌فعالی-تکانشی و ترکیبی):
- عدم توانایی در آرام بودن: فرد نمی‌تواند آرام بنشیند و غالباً در موقعیت‌های نامناسب در حال حرکت است.
- بی‌وقفه صحبت کردن: فرد ممکن است زیاد صحبت کند، حتی در مواقعی که مناسب نیست.
- قطع کردن صحبت دیگران: فرد معمولاً دیگران را قطع می‌کند یا در گفتگوها مزاحمت ایجاد می‌کند.
- مشکل در انتظار نوبت: فرد در موقعیت‌هایی که نیاز به انتظار دارد، صبر نمی‌کند.
- عمل بدون فکر: فرد ممکن است رفتارهای تکانشی انجام دهد بدون اینکه عواقب آن را در نظر بگیرد.

شرایط لازم برای تشخیص:
- علائم باید قبل از 12 سالگی شروع شده باشند.
- علائم باید در دو یا بیشتر از محیط‌ها (مانند خانه، مدرسه، محل کار) ظاهر شوند.
- علائم باید برای حداقل 6 ماه ادامه داشته و باعث مشکل قابل توجهی در عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی فرد شوند.
- باید علائم دیگری که علت اختلال باشند، مانند اختلالات روانی دیگر یا بیماری‌های پزشکی، رد شده باشند.

این معیارها برای تشخیص ADHD به کار می‌روند، اما برای تشخیص قطعی باید به یک متخصص روان‌پزشکی یا روان‌شناسی مراجعه شود که بتواند ارزیابی دقیقی از وضعیت فرد انجام دهد.